1. GRUP KROM-TEKTONİK

2. GRUP TOPOGRAFIK BAĞDAŞIM (1)

            Bu grup içinde, krom aramalarında kullandığımız, 3 parametre salt dunitlerle ilgili olarak yeralmaktadır. Bildiğiniz gibi dunitler kromit cevherini barındıran, çevreleyen kayaçlar olarak tanımlanır. Maalesef bir çok krom madenciliği ile ilgili bu olguyu yatırımcı, mühendis ve çavuşlar henüz kavramış değildir. Maden İşleri genel Müdürlüğü dahi krom ruhsat sahaları için serpantin tanımını kullanmakta, bir çok resmi yazışmalarda " krom serpantin ler içinde bulunur" ibaresini kullanmaktadır.

                Topoğrafik Bağdaşım, çoğunuz bu tanımlamayı belki ilk defa duymuş olacaksınız. Gerçekte topoğrafik haritalardaki eşyükselti (izohips) eğrilerinin birbirine yakınlıkları veya uzaklıkları ile topoğrafyanın şekillenmesini belirlemektedir. Bilindiği gibi izohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim fazla, seyrekleştiği yerlerde ise eğim azdır. Örneğin düşey bir tektonik hat ile  kireçtaşları veya bazaltik litolojilerde topoğrafyadaki eşyükselti eğrileri birbirlerine oldukça yakındır. Ama neojende ise eşyükselti eğriler daha çok yayvan konumu gösterirler.

            İşte bu topoğrafik konum veya yayılım, peridotitik birimlerdeki dunit ve harzburgitler arasında  net bir şekilde izlenebilmektedir. Özellikle 1/1000 ölçekli  peridotitik bir topoğrafya da  Salt peridotitler için kullandığımız bu tanımlama harzburgit ve dunit yayılımları için geçerlidir.

            Topografik Bağdaşım tanımını, ilk defa 1987 yılında Harmancık/Bursa Tektonitleri içinde bulunan Osmanlı Krom Ocağı (Rasih-Ihsan Krom İşletmeleri) çevresindeki dunitlerin topografya ile olan bağıntısından dolayı, kullanmaya başladım. Osmanlı Krom açık işletmesinin yeraldığı alan 150 mt x 320 mt boyutlu salt dunitler içinde açılmış bir yarmadır. Yüksek tenörlü kromit içeren ve açık işletmeninin yanısıra yeraltı çalışmasıda yapılmış olan ocak oldukca düz bir topoğrafik yapının üzerinde bulunmaktadır. 200 000 ton tüvenan üretim yapılan ocak salt altere dunitlerle çevrelenmiştir.

İşin aslı ise kısaca

"STERİL DUNİTLER DAHA ÇABUK AŞINIR.  KROM GÖVDESİNİ BARINDIRAN                         DUNiTLER İSE AŞINMAYA KARŞI DiRENC GÖSTERİRLER"

cümlesi ile anlatılabilir.

                Bilindigi gibi dünitler salt olivin mineralinden oluşmuş  peridotitik bir kayaçtır. Diğer kayaç olan Harzburgitler ise sade bir anlatımla,  olivin + piroksenit kristallerinin kombinasyonu ile oluşan  kayaç adıdır. Piroksenler aşınmaya dayanıklı kristal olmalarına karşın olivin kristalleri ise piroksen' lere göre daha çabuk aşınırlar.

 1991 yılında, Orhaneli/Bursa Egemetal Endüstri A.Ş. İşletmesinde, "Dunitin Aşınma" süreci ile ilgili bir deney yaptık.  Bu deneyin amacı, sarp topoğrafyanın hakim olduğu alanların harzburgitlerle kaplı olduğu buna karşın dunit yayılımlarının hakim olduğu yerlerin ise daha düz bir topoğrafyada yer almasıdır.

                Dunitler krom barındırdığına göre, arama  çalışmalarında salt dunitleri saptamak daha mı mantıklı olur sorusu akla gelmektedir. " Neden kromit gövdelerini barındıran dunitler aşınmaya daha dayanıklı oluyor " sorusuna cevap aramak için,  düşüncemizi Egemetal Orhaneli İşletme Müdürü Arif Saatci ve mühendis arkadaşlara anlattık.

                Onların desteği ile Egemetal Orhaneli/Bursa. Yıldırım Ocak Şantiyesinde, Ana nakliye Galerisinin 35 mt Kuzey doğusundaki düzlük alan seçildi. Buraya ilk olarak, 0,50 mt x 0,50 mt x 1,00 mt boyutunda demirsiz  beton sütun yapıldı. 1 metre ara ile 2 ci, sütun etriyeli ve  ∅ 14 lük ana demir donatısı çıplak olarak cimentosuz yerleştirildi.  Üçüncü yapılan beton sütun ise, aynı zamanda nirengi poligonu olarak kullanılmak üzere, demir donatısı ile yine 1 metre ara ile yerleştirildi.  Açık arazide 1 yıl bırakılan deney sütunlar tekrar gözlemlendi. bir yıl sonra 1 ci sütunun köşeleri dökülmeye başladı. 2 ci  Sütundaki demir donatılarında ∅ 14 lük demir çapı ∅ 13,2 olarak ölçüldü. 3 cü sütunda ise herhangi bir aşınma ve deformasyon gözlenmedi,1996 yılında demirli beton (P-5) Poligonu yerinde kullanılır durumda olmasına karşın 1 Sütun neredeyse yarılanmış  ve dökülmüş konumda idi. Demir donatısı ise ∅14 lük demir paslanmadan dolayı çapı 10 mm ye düşmüştü.

                Bu basit deney Kromitin kendisni barındıran veya çevreleyen dunitin aşınmasını önleyen bir unsur olarak karşımıza çıktığını göstermektedir.

2.Grup Parametreleri      

                        1. Dunitler

                                   1.1. Dunit Aşınması

                                   1.2. Dunitik Yayılımlar

                        2. Dünit ve Kromit Dokanak İlişkisi

                        3. Mağmatik Ardalanmada Dunitler

            İkinci Bölümde devam edecek