1. GRUP KROM-TEKTONİK

Krom-Tektonik terimi Etibank Üçköprü İşletmelerinde (Göçek-Fethiye) jeologlar tarafından ilk defa 1976 yılında kullanılmıştır.

Kromit aramalarda en önemli faktör iyi bir yapısal jeoloji bilgisine sahip olmayı gerektirir. Krom mostra veya ocaklarında post magmatik deformasyonlar, kinematik,  dinamik ve  deskriptif analizlerin çok iyi irdelenmesi ön koşuldur. Bunlar özellikle podiform krom yataklarında herzaman karşımıza çıkan verilerdir.

            Krom –Tektonik Grubunda 5 parametre bulunur.

1.      Antibank Faylar. Alman Jeologlar tarafından (Van der Kaaden vd.) kullanılan bu tanımlama aslında normal  ve oblik atımlı fay sistemidir. Cevher ile fay doğrultuları aynı veya benzer gidişli ancak eğimleri farklıdır.  Pedidotit ve kalker dokanak yakınlarında antibank faylar ters atımlı olabilirler ki bu olağandır.

             

Antibank Fayların Krom Madenciliğinde önemli bir yeri vardır. Yeraltı üretim yöntemlerinde sık sık cevherler  bu faylar tarafından kesintiye uğrarlar. Deneyimli yeraltı çavuşları bu tip fayları çok iyi tanımaktadırlar

2.      Yatak Faylar. Cevher ve fayların doğrultu ve eğimleri  aynı yönde ancak  dereceleri farklı olabilir. Genel olarak yatak fayların eğim dereceleri, belli bir kural olmamasına karşın,  0⁰ ile 20⁰ arasında   değişmektedir.

Gerek antibank ve gerekse yatak fayları krom ocaklarında en sık rastlanan fay sistemleridir. Belli bir oranlama yapılırsa , Podiform Krom Yataklarının %60 ını antibank faylar oluşturur.  Sekonder sokulum olan Dolerit daykları eğer krom band veya adeselerini etkilemiş ise Yatak fayları genellikle olağan olarak karşımıza çıkar.

3.      Post Mağmatik Faylar. Kromitin ilk oluşma evresinde, yerleşme yaşından önce oluşmuş faylardır. Çoğu kez normal faylarla karıştırılır ve çoğunlukla genç fay olarak tanımlanır. Özellikle kıvrımlı kromit yataklarında sık olarak izlenirler. Cevheri kesen post magmatik fay zonları max. 0,05-0,10 metre arasında kalınlıklar gösterir. Post Mağmatik Deformasyonlarla birlikte gelişen bu fay sistemlerinin en çok görüldüğü başka bir strüktürde olan hortum şekilli (Pipe Type) krom ocaklarıdır. Post magmatik fay sistemleri ençok İslahiye Peridotit Masifinde görülmektedir.

4.      Rotasyonel Faylar. Bu tanımlama  ondülasyonlu veya torsiyonel fay sistemleri olarak ta adlanabilir.  Birçoğunuz hemen nasıl bir fay diye aklınızdan geçebilir. Aslında bilinen tipik doğrultu ve oblik atımlı faylardır. Tek farkı fay zonunun, özellikle gerilme kuvvetleri etkisi ile, doğrultu ve eğiminin yön değiştirmesidir. Andızlık (Dalaman-Muğla), Bülent Ocak (Kop-Erzincan), Toptepe Ocak (Palandöken-Erzurum)

Rotasyonel faylar genellikle ileri derecede serpantinleşmiş masiflerde olağandır. Örnek olarak 0,5 metre boyutlu serpantin bir blok içinde bile  bu tür strükler net olarak görülür.

Rotasyonel veya burkulma  faylarına en güzel örneklerden biri Birlik Madencilik A.Ş. nin Kop Bölgesinde, Geçis ( Transition) Zonu içinde bulunan Suluocak ta kontrol amacı için açılan 2015 kotlu galeride cevherleşmeyi kesen fay sürüklenme yönü olan sağa doğru takip edildiğinde Fay zonunu  doğrultu ve eğiminin tipik olarak döndüğü net olarak izlenmiştir. (Cem Peca -Arnavutluk, Muzaffer Özoktay 1998)

Rotasyonel faylar çoğu kez yanıltıcı olur. Özellikle cevher fay ile kesildikten sonra cevherli fayın takip edilmesi sırasında burkulmanın başka bir fay olduğu düşünülmekte dolayısı ile cevher adesesi bulunamamaktadır.

Bu tür faylar bazen büyük gövdeli krom ocaklarında da görülmektedir. (Andızlık-Dalaman-Muğla)

Rotasyonel fayların bulunduğu ocakların yakınında büyük tektonik hatlar bulunur. Kum Ocak (Türk Maden-Dalaman/Muğla) Hortum tipli cevher gövdesi olup, doğrultu atımlı bir fayla sırası ile, yatay olarak sağa, devamında  15 mt  hareketle yukarı doğru ve tekrar oblik atımla sola doğru 35 metre ötelenmiştir. Kum ocak bu ötelenmeden dolayı cevheri faydan sonraki devamı henüz bulunamamıştır.

5.      Cevherli Fay Zonları.  Peridotitler  içinde bazı fay zonları cevher izleri içermektedir. Bunların çoğu parçaladıkları ve sürükledikleri bloklardaki, (genellikle dünitler içinde)  var olan primer sınırlı krom iz veya lensleridir. Halbuki bazı kalın fay zonları içinde, 0.10 – 0,30 mt boyutunda kromit blokları bulunabilir. Bu cevher, bloklarının geometrisi iyi irdelenirse ana cevher gövdesine ulaşılır.

Ülkemizde birçok masifte bu tür cevherli fay zonlarını görmek mümkündür.  

Arazide görülen bu cevher içeren  faylar çoğu araştırmacı tarafından bağımsız olarak tanımlanmaktadır. Bunların ana gövdesi mutlak yüzeylenmemiş krom adeselerinin varlığını göstermektedir.

KROM-TEKTONİK UYGULANMASI

• Krom-Tektonik yüzey jeoloji çalışmalarında mutlak karşımıza çıkan verilerdir. 1/5000 Ayrıntılı krom prospeksiyonunda tektonik hatların genel konumları saptanır. Bu saptamada cevherli zonların birbiri ile olan tektonik bağıntıları ortaya konur.
• 1/2000 veya 1/1000 ölçekli detay jeolojik etütlerde ise krom mostra veya ocağının Krom- Tektonik yapısı ve iç yapı elemanları ile cevher bağıntıları ortaya konur.
• Yeni bulunmuş Kromit Yüzeylenmesi (Mostra) için mutlak ve mutlak 1/500 veya 1/200 ölçekte çok ayrıntılı jeolojik planının çıkarılması ön koşuldur. Bu ilk ve korunması gereken verilerdir.
• Arama operasyonu salt arama döneminde uygulanan bir işlem değildir. Üretim esnasında da jeolojik çalışmalar üretim panolarında da devam ettirilmelidir. Yer altı imalat planları titiz bir şekilde, tahkimat öncesi, jeolojik veriler işlenmelidir.
• Açık işletmelerde de kazı patlatma evresinde, 3 veya 5 metre  kot farkı ile tektonik, litolojik ve iç yapı elemanlarının izohipsleri çıkarılmalıdır.