1. GRUP KROM-TEKTONİK

KROM ARAMA MODELLERİ   II

 ( Dunit Yayılımlarının Saptanması)

                Krom madeni arama modellerinden ve uygulamalarımızın belkemiğini oluşturan en önemlisi arazide veya ruhsat alanı içinde yeralan dunit seviyelerinin saptanmasıdır. Bu modellemede diğer litolojik birimleri görmüyor veya haritaya aktarmıyorsunuz. Bir çeşit “Dunitik Seviyelerin Haritasını” çıkarma yöntemi olarak ta yorumlanabilir. Zaten kromit lens, lineasyon veya gövdeleri salt dünitler içinde bulunurlar. Bu çalışmayı eli kalem tutan deneyimli maden çavuşlarıda yapabilmektedir.Elinde GPS cihazı ile arazide dünit bant ve seviyelerini  cihaza aktarması yanı sıra dünitlerin içindeki kromit lineasyonlarının yerlerini Jeoloji mühendisine vermesinden ibarettir. Çünki gerek yeraltı ve gerekse yerüstü (Açık İşletme) üretimlerinde deneyimli maden çavuşları salt kromiti tanımakla kalmıyor  aynı zamanda dünit kalınlıklarını, fay zonlarını bilirler. Sıvas, Ulaş İlçesi Yılanlı Dağı çevresinde 1994 yılında bu tip çalışmanın sonunda, 250 hektarlık alanda, çok kısa bir zaman diliminde dünit yayılımları  içinde yaklaşık 20 nin üzerinde krom mostrası  ortaya konmuştur.

                2003 Yılında Erzurun palandöken Peridotitik Melanjında Besler madencilik Ltd adına Jeoloji Mühendisi İrfan Besler ile birlikte, 3 günlük arazi çalışması sonunda, 45 hektar da sadece dünitleri tanımladık.  Bu iş için kullanacağımız bir topoğrafik harita yoktu. Sadece o yıllarda kullanılan bir GPS ile koordinatları aldık. Çalışılan 45 hektarlık alanın doğusunda bulunan yüksek tenörlü Toptepe krom ocağının batıya doğru devamının dünit zonu içinde, uzandığı saptadık. Cevher devamının, bilgisayar ortamı olmadan, yaklaşık 3 boyutlu olası gövdesini tanımladık ve olası rezervin yaklaşık 300 000 ton tüvenan olduğunu hesapladık. Bu çalışmanın sonucunda 2004-2011 yılları arasında Besler Madencilik Ltd. Toptepe Bölgesinden 260 000 ton %50 Cr₂O₃ refrakter krom cevheri üretmiştir.

                2007 yılında Filiz madencilik A.Ş. uhdesindeki Acıpayan (Denizli) karaismailler krom sahasında, geçmiş yıllarda 150 000 ton üretim yapılmış Kadem Ocağının güneyindeki Haydar Ocak ile arasında  başka bir krom gövdesinin varlığını  Başçavuş Cemil Acet ile tartışıyorduk. Haydar ve Kadem ocak arası mesafe yaklaşık 250 metre ve ortalama 2 metreye yakın örtü (toprak) tabakası mevcut. Gerek Haydar ocak ve gerekse Kadem ocağın imalat haritalarını değerlendirdikten sonra direk nokta vuruşu ile sondaj kararı aldık, ilk sondaj 110 metrede 9 metre krom cevheri kesti. Toplam 18 sondaj kuyusundan 15 i cevherli çıkınca Eski Kadem galerilerini kullanarak yeni bulunan kromit gövdesinden üretime başladık.

                2010 yılında MCC-Shangai (Çin) ait Köyceğiz Pınarköydeki krom ruhsat sahasında bu uygulamanın daha geniş kapsamlısı yapılmıştır.  300 hektarlık bir alanda harita mühendisi Aytaç Kocaman Jeoloji Mühendisi Ziya karadayı ve 2 deneyimli işçi  ile birlikte salt dünitlerin sınırları saptanarak haritalanmıştır. Hiçbir mostra vermeyen  bu dünit yayılımlarında yapılan karotlu sondajlarla 315 000 ton düşük tenörlü işletilebilir görünür krom rezervi ortaya konmuştur.

                Tabii bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Ancak krom aramalarında kullandığım pratik uygulamalar bana yüzeylenmemiş krom yataklarının saptanmasında bazı parametrelere ve aralarındaki bağıntıya yöneltti. 1997 yılında Ankara Etibank Maden Aramalar Daire Başkanlığında Arkadaşım İhsan Duru (Jeofizik Mühendisi) ziyaretimde Prof Haluk Eyidoğan (İTÜ Jeofizik) ile tanıştım. Sohbetimiz esnasında “Neden krom aramalarında jeofizik yöntemlerini denemiyor ve geliştirmiyorsunuz” diye sitem etmiştim. Kendisi bundan çok etkilendi ki beni İTÜ de konu ile ilgili konferans vermeye davet etti. O konferansa İTÜ dışında da akademislerlerde davetliydi. Yarı saatlik sunumum dışında 2 saate yakın soruları cevaplandırdım. O sorulardan biri  Prof Ahmet Ercan’dan gelmişti. Ahmet Bey “ Biz Jeofizik uygulamalarımızda bazı parametreleri kullanmak zorundayız” demişt,. İşte o zaman karar verdim. Artık mostra vermemiş veya yüzeylenmemiş alanlara yönelmeliyiz.

                İstanbul’dan Birlik Madencilik Kop İşletmesine döndüm. Ekibimden jeoloji mühendisleri Rahmi Üstüngel, İsmet Çakmak, Hasan Can ve maden mühendisi Mesut eren ve Arnavut jeologlar İbrahim Milushi ve Avni meshi ile birlikte yapılabilirlikleri konuştuk. O yıl şantiyenin kuzeydoğu tarafında bulunan Külekçi Tepe ve çevresinin araştırlmasına karar verdik. Kop bölgesinde devasa üretimler yapılmış olan Batı Ezan, Bal ocaktaki 20 e yakın bazı temel parametreleri aldık ve külekçi tepede uyguladık.  20 parametreden en az 12 si Külekçi tepede de mevcuttu. Jeofizik Mühendisi Ateş Adalan, sondaj öncesi, anomalileri bize verince sondajlamaya başladık. 1997-2000 yılları arasında sadece Yüzeyde hiçbir krom mostrası olmayan Külekçi Tepe den 3.5 milyon m³ dekapaj ile 1,5 milyon ton tüvenan krom cevheri ürettik.